|
деган гапга тегишли бўлиб қолади. Чунончи, бир кишидан гувоҳлик қилиш сўралса ва у рад этса ёки гапнинг бир қисмини яшириб, қолган қисмини гапирса ёки ўзгартирса, ўрин алмаштирса, бу иш
أَوْ تُخْفُوهُ
деган гапга эмас,
وَإِن تُبْدُواْ
деган гапга тегишли бўлади. Чунки оятдаги махфий қилиш сўз ёки амал билан ошкор қилмасликдир. Бунга қарина
فِي أَنفُسِكُمْ
(Ичингиздаги) деганидир. Шунинг учун
أَوْ تُخْفُوهُ
деган гапни бундай тафсир қилиб бўлмайди. Модомики, лафз таъвилсиз ҳам шундоқ кўриниб турган экан, насхни четлатиш учун оятни узоқ маъно билан таъвил қилиш дуруст эмас. Бу бир томондан. Иккинчи томондан юқорида айтиб ўтганимиз бу оятнинг нозил бўлиши ҳақидаги ривоятларда бу оятнинг насх қилингани айтилган. Кўп сонли саҳобалар р.а. ҳам шу гапни айтганлар.
г) Агар
مَا فِي أَنفُسِكُمْ
(Ичингиздаги нарсани) деган гапдан мурод кўнгилга келадиган ўй бўлса, Аллоҳ бизга тоқатимиз етмайдиган нарсани таклиф қилган бўлиб қолади, чунки дилдаги ўйларни қамраб бўлмайди, яъни, оят насх бўлишидан олдин тоқат қилиб бўлмайдиган нарсани таклиф қилиш бўлиб қолади, деган гап ҳам айтилмайди.
Негаки, оятдаги махфий қилиш кўнгилга келадиган ўйларга эмас, дилга бир ёмонликни тугишга алоқадордир. Масалан, кимдир дилида ўғирлик ё зино қилмоқчи ёки кимнидир сўкмоқчи бўладию лекин уни амалда бажармайди. Мана шу дилга тугилган ишлар бўлиб, инсон уларни қамраб олишга қодир. Демак, оятдан тоқат қилиб бўлмайдиган ишни таклиф қилиш маъноси чиқмайди.
Оят насх бўлишидан олдин Аллоҳ Таолонинг шу ишлар учун (гарчи улар амалга оширилмаган бўлса-да), ҳисоб олишини ифодаларди. Шунинг учун мусулмонлар буни оғир кўрдилар. Чунки нафс ёмонликка буюрувчидир. Бундай ўйлар гоҳида кишининг дилига келади, лекин у Аллоҳдан қўрқиб, уларни қилмайди. Агар очиқчасига қилинмаган ишлар учун ҳам жазо бор бўлса, уни кўтариш оғир.
Лекин агар фақат очиқ қилинган иш ёки айтилган гап учунгина ҳисоб берилса, осонроқ бўлади. Гоҳида бир ёмонликни кўнглига тугадию лекин Аллоҳнинг ғазабидан, жаҳаннам азобидан қўрқиб, фикридан қайтади ва у ишни қилмайди. Демак, мусулмонларга ҳали
218-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232